استفاده از مصالح ساختمانی متعارف مانند خاک، سنگ، چوب و فولاد از زمانهای خیلی قدیم تا به امروز ادامه داشته است. پیشرفت تکنولوژی در سالهای اخیر و نیازهای حاصل از این پیشرفتها که بالطبع ایجاد تحول در صنعت ساختمان و مهندسی عمران را نیز میطلبد باعث گردیده که تولید و کاربرد مصالح جدید ساختمانی مورد توجه قرار گیرد. در همین راستا استفاده از مواد سنتتیک که عمدتاً محصولات تولیدی کارخانجات پتروشیمی و صنایع نفت میباشند در طراحی و اجرای بسیاری از پروژههای عمرانی نقش چشمگیری یافته است. در میان این محصولات جدید، مواد ژئوسنتتیک از اهمیت قابل توجهی برخوردار میباشد.
دلیل استفاده از مصالح ژئوسنتتیک
سازندگان به اجرای سریعتر و عدم حساسیت به آب و هوا، کاهش حجم عملیات خاکی و استفاده از مصالح نامرغوبتر علاقمندند. طراحان به قابلیت اطمینان بیشتر و کنترلپذیری حاصل از خواص یکنواخت و مشخص ژئوسنتتیکها، سادگی جاگذاری و قابلیت آنها برای رفع ضعفهای موضعی خاک توجه میکنند. کارفرمایان نیز بر کاهش هزینههای ساخت و نگهداری تأکید دارند. در یک دید بنیادیتر دلایل رشد کاربری آنها چنین بیان شده است .
خواص خاکهای دانهای با کمک مصالح غشایی بهبود بسزایی مییابد. مصالح دانهای در اثر فرسایش یا نشست از هم میپاشند، اما ژئوسنتتیک با عملکرد کششی پیوستگی سیستم را حفظ مینمایند.
سازههای خاکی معمولاً لایهلایه ساخته میشوند که در اینصورت ژئوسنتتیکها میتوانند بسادگی نقش فاصل لایهها، جداکننده یا محافظ سطحی را بازی نمایند.
سازههای خاکی انعطافپذیرند و در معرض جابجاییهای ناهمگون قرار دارند که مصالح غشایی انعطافپذیر با چنین شرایطی سازگار میباشند.
دلیل دیگر اقبال ژئوسنتتیکها میتواند امکان مسلح نمودن خاک با جاگذاری بهینه عناصر کششی باشد. در صورت تسلیح، خاک مسلح سازهای مطمئن و ایمن خواهد بود و میتواند تحت بارهایی قرار گیرد که در حالت عادی آن را به حد تسلیم یا حتی فراتر از آن میرسانند.
اولین کاربرد نسوج و تکستایلها در مهندسی عمران با نسوج کتانی آغاز شد. کاربرد سیستماتیک با ظهور ژئوسنتتیکهای اولیه حاصل نیامد. اما پیشرفت کیفی و کارآیی این محصولات مانند مقاومت در برابر پوسیدگی موانع رواج آن را از میان برداشت. رشد اصلی در کاربرد این مصالح زمانی عملی شد که کاراتر و ارزان تولید شدند و این امر با ارائه محصولات نمدی نبافته (غیر منسوج) در اوایل دهه 1970 توسعه بیشتری یافت.
کاربرد ژئوسنتتیکها چه در دید اقتصادی و چه از دید فنی بصرفه است. در مواردی تا 30% صرفهجویی هزینه در کشورهای مختلف اعم از در حال توسعه و توسعه یافته گزارش گردیده است.
مزایای اقتصادی ژئوسنتتیکها شامل موارد ذیل میباشد .
•کاهش حجم عملیات خاکی شامل قرضه، حمل، خاکریز و کوبیدن با افزایش شیب خاکریزها و افزایش سرعت اجرا.
•در شرایطی که پوشش پیشساخته باشد، زمان اجرا باز هم تقلیل مییابد.
•عدم محدودیت در دسترسی و استفاده از سایت و محوطه کار به دلیل پایداری خاک مسلح در طی مراحل ساخت.
•عدم التزام به استفاده از مصالح مرغوب و منتخب در عملیات که این امر با توجه به مشکلات گریبانگیر در مکانهای حساس از نظر زیست محیطی با توجه به اهمیت روز افزون آن.
مزایای فنی ژئوسنتتیکها در مقایسه با سایر مواد را میتوان چنین بیان نمود.
•استفاده مؤثرتر از خواص برشی خاک و کششی تسلیح که این امر پیوستگی تودة خاکی و قابلیت اعتماد مصالح را بسیار بالاتر میبرد.
•انعطافپذیری سازه خاک مسلح و تحمل تغییر شکلهای بزرگتر بدون کاهش باربری برای سازه بخصوص در شرایطی که تغییر شکلها اجتناب ناپذیرند حسن عمدهای محسوب میشود.
•کیفیت برتر سازه بعلت قابلیت کنترل کیفیت کارخانهای ژئوسنتتیکها در ساخت.
•استفاده از ژئوسنتتیکها امکانات تازهای را در طرح و اجرا فراهم خواهد آورد.
از جمله مشکلات کاربرد ژئوسنتتیکها در حال حاضر موارد ذیل را میتوان نام برد.
•ناآگاهی از رفتار مصالح در دراز مدت.
•احتمال صدمه به مصالح در حمل، ذخیرهسازی و کاربرد و نصب.
•اشکال در طراحی جزئیات سازههای پیچیده هندسی و گوشهدار.
•نبود استانداردها و آئیننامههای کافی بنابر تازگی مسأله.